«Zentsura» erabili da eta erabiltzen da EITBn, Maddalen Arzallusen bertso musikatuaren kasuan eta beste hainbatetan. Hala uste dute EITB Mediako enpresa batzordeek, ohar bidez azaldu dutenez. «Zentsura» salatzeko eta «EITB publiko eta askotarikoa» aldarrikatzeko, 50 bat langilek elkarretaratzea egin zuten atzo EITBk Bilbon duen egoitzaren aurrean, EITB Mediako langile batzordeek deituta. Ordu erdi geroago, EITBren administrazio kontseiluaren bilera egin zuten. Bertan, BERRIAk jakin duenez, Andoni Aldekoak, EITBko zuzendari nagusiak, aitortu zuen berak erabaki zuela Arzallusen bertsoak erretiratzea, baina ez zuen zentsuratu izana onartu, «abestiaren egilea askatasun osoz aritu ahal izan baitzen».

Bestelako iritzia du enpresa batzordeak. Bertsolariarekin gertatutakoa «zentsura» horren «azken adibidea» da, haien esanetan. Urriaren 16an Arzallusek kartzelaldi luzeen gaineko gogoeta plazaratu zuen Euskadi Irratiko Faktoria saioan, musikatutako bertsoen bidez, Ion Parot euskal presoaren egoeratik abiatuta —32 urte egin ditu kartzelan, eta baldintzapean aske dago egun—. EITBk kendu egin zuen bideoa webgunetik; zuzendaritzaren aginduz, erredakzio kontseiluen arabera. «Inork pentsatzen al du bideo hori webgunetik kenaraziko zutela gogoeta hori Ameriketako Estatu Batuetako heriotza korridorean dagoen preso baten harira egin izan balitz? Bistan da ezetz», salatu dute erredakzio kontseiluek, eta «nabarmena» dela bideoa «irizpide politikoen eta ideologikoen arabera» ezabatu zutela.

Gertakari horrek agerian utzi du, haien arabera, EITBn zentsura aplikatzen dela, baina, hala ere, zehaztu dute «hainbat modutan» egiten dela, sarritan baita kanpotik erraz antzematen ez direnetan ere. «EITBko medioetan ohikoa da Eusko Jaurlaritzari komeni ez zaizkion eta EAJren irudia kaltetu dezaketen albisteak ez ematea edota horiei ahalik eta denborarik gutxiena eskaintzea». Enpresa batzordeen arabera, hori gertatu da, besteak beste, De Miguel auziarekin, Alonsotegiko (Bizkaia) EAJko hiru alkate ohiri ustelkeriagatik eginiko inputazioarekin eta AHTren gaineko informazioarekin.

Horrez gain, ETBko hainbat programatan parte hartu duten gonbidatu, elkarrizketatu eta lehiakideak jantzita zeramatzaten kamisetak kentzera behartu izan dituztela ere azaldu du. Hala gertatu da, diotenez, Altsasukoak aske eta Independentzia leloa zeramaten batzuekin. Kontrara, beste zenbaitetan halakorik ez dela egin gehitu du; esaterako, Honoring Courage; Blue Lives Matter (Ohore adoreari; Bizitza Urdinek Axola Dute) leloa zeraman ertzainarekin.

EITBko komunikabideetako audientzia datuak ez direla onak ere gogorarazi dute, eta, horren atzean «hainbat faktore» egon badaitezke ere, zentsurarekin zerikusia duela uste dute: «EITBk ez du irudi onik, ezta sinesgarritasunik ere, euskal gizartearen zati handi batentzat. Eta agerikoa da sinesgarritasuna galtzeak ez duela ekarriko ikus-entzuleen eta erabiltzaileen hazkundea».

EITBren zuzendaritzari dagokio, diotenez, norabidea aldatu eta «hausnarketa» hori egitea. Hala ere, aurreratu dute ez dutela «jarrera aldaketarik» espero: «Tamalez, ziur gaude EITBko zuzendaritzan erabakiak irizpide politikoen eta interes partidisten arabera hartuko direla aurrerantzean ere».

Ikusi gehiago: Andoni Aldekoa: «EITB euskarazko edukiak lehenesten ari da»

Kendu izanaren defentsa

Aldekoak, aldiz, EITBren jokaera defendatu du administrazio kontseiluan. Zuzendari nagusiaren esanetan, Arzallus «askatasun osoz» aritu zen; ordea, irizten zaio EITBk ezin duela «berea balitz bezala zabaldu elkarbizitzarekin duen konpromisoa irudikatzen ez duen eduki bat, defendatzen dituen balioetatik aldentzen dena». Eta nabarmendu du ezin dutela «inhibitu» produktu hori zabaltzeko eta sustatzeko erantzukizunetik, behin edukia zein den jakin eta gero.

Horiek horrela, aitortu du berak erabaki zuela bertsoak kentzea: «Jakin nuenean EITB eduki horren kontsumoa zabaltzen eta sustatzen ari zela bere webgunearen eta sare sozialen bidez, nik neuk hartu nuen hura erretiratzeko erabakia, albistegi zuzendaritzarekin batera. Eta nik neuk eskatu nien eduki digitalen arduradunei kentzeko».

Eta erabakiaren arrazoiak eman ditu. Aldekoaren esanetan, bertsoak «ETAko preso bati eta haren kondena denborari» buruzkoak dira, eta «Terrorismoaren Biktimei Aitorpena eta Erreparazioa egiteko Legearen printzipioen eta artikuluen aurka doa, baita EITBk Euskadiren bizikidetzan lagundu dezakeen eragile izateko hartu duen konpromisoaren aurka ere». Esan du bazekitela bertsoak kentzeak «polemika eta zarata» sortuko zuela, baina baita «euskal gizartearen beste zati bat» bideoa zabaltzearen aurka agertuko zela ere. «Erabakia izan zen EITBren konpromiso etikoari, memoria eta bizikidetza esparruarekiko errespetuari eta arlo honetan hedabide publiko bati dagokion lanari eustea guztiaren gainetik».

Bilera bukatu bezain laster hedabide publikoko langileei ere ohar bat igorri die Aldekoak. Administrazio kontseiluan esandakoa berrestearekin batera, esan du EITBk «argi eta garbi» jardun behar duela «horrelako egoeretan»: «Ekintzaren batek biktimak zauritu eta haien mina berpiztu dezakeela edo taldea bizikidetzarekiko konpromisotik aldendu dezakeela konturatuz gero, ekintza hori saihestu egin behar du».

Etorkizuneko asmoen berri ere eman du: «Gustatuko litzaidake aurrerantzean ere EITBren konpromisoa iritzien eta ikuspuntuen aniztasuna eta dibertsitatea izatea, baina betiere EITBren konpromiso etikoaren barruan eta euskaditarrok gure legeen bidez geure buruari eman diogun elkarbizitza esparruaren barruan».

BERRIA 2022.10.25

Hautsak harrotu ditu EITBko zuzendari nagusi Andoni Aldekoak Maddalen Arzallusen bertso musikatuak webgunetik erretiratu izanak. Langile batzordeen herenegungo zentsura salaketarekin bat egin dute Administrazio Kontseiluko zenbait kidek, BERRIAk auziaz galdetu eta gero. Halere, ez dago adostasunik kontseiluan. Badira «errelato bat inposatzeko erabakia» ikusten dutenak, eta Aldekoak «egin eta esan behar zena» egin eta esan duela diotenak ere bai.

Aldekoak berak ez du aitortu Arzallusen lana zentsuratu izana, «abestiaren egilea askatasun osoz aritu ahal izan baitzen», baina EITBko langile batzordeak ahobizarrik gabe salatu du zentsura kasu garbia dela kartzelaldi luze baten gainean egindako bertsoaren auzia, eta salaketa horrekin bat egin dute Unai Urruzuno eta Andeka Larrea EITBko Administrazio Kontseiluko kideek. EH Bilduk izendatu du lehena, eta Elkarrekin Podemos-IUk bigarrena; egun, Larreak utzi egin dio koalizio horretako kide izateari. Miren Gallastegik —PSE-EEk izendatua—, aldiz, egokitzat jo du bertsoa erretiratzea. EAJk izendatutako zenbait kideri ere galdetu die BERRIAk, baina ez dute adierazpenik egin nahi izan.

Ikusi gehiago: Analisia: 'EITB eta bizikidetza'

«Aldebakarreko errelato bat inposatzeko nahiarekin du lotura gertatu denak», esan du Urruzunok: «Biktimak hierarkia batean jartzen ditu errelato horrek, ez da inklusiboa, eta, hedabide publikoa izanda ere, EITB lerratu egin da bertsoak zentsuratuta». EH Bilduk izendatutako kontseiluko kideak uste du Aldekoa zuzendariak garbi utzi duela gauza bat: «Ezin duela egon pitzadurarik EITBn errelatoari dagokionez». Haren esanetan, «hedabide publiko batek zentsurara jo du errelato baten zerbitzura jarrita».

Halaber, Urruzunok gogorarazi du euskal irrati telebista publikoaren zuzendaritza «despolitizatzeko helburuarekin» iritsi zela Aldekoa, eta «kontrakoa» egiten ari dela uste du: «Alderdi jakin batzuekin lerratu da; ez dio erreparatu bertsoak dioenari ere. Espetxeko denboraz ari da, baina berdin dio: ez dute nahi inolako tarterik utzi EITB zalantzan jar dadin haren irizpideak direla eta». Administrazio Kontseiluko kideak nahiko luke EITBk «nortasun propioa eta irizpide profesionalak edukitzea herri honetan gertatu dena kontatzeko», baina uste du Gogora institutuarenak baizik ez direla irizpide horiek. «Inork pentsa dezake BBCk alderdien esku uzten duela ildo editoriala?».

«Bertsoak zuritzeko saioa»

EITBk bertsoak erretiratzeko hartutako erabakia zuzen ikusten duten kideak ere badira Administrazio Kontseiluan. Miren Gallastegik, PSEk izendatutako kideak, «argi eta ozen» esan dio BERRIAri Aldekoak «esan eta egin behar zena» esan eta egin duela. «Zentsura akusazioak aitzakia besterik ez dira bertso horiek zuritzeko», haren ustez: «Azkenerako, omenaldi bat dira zigorra bete duen preso bati; zigorra bete du, baina hor dago bere garaian egin zuena, eta omenaldi horrek biktimak mintzen ditu berriro». Gallastegik esan du ezker abertzaleak «biktimak berriro ez mintzeko konpromisoa» hartu zuela; «ez da egiten ari».

«Akatsa da» harentzat bertsoak «giza eskubideen esparruan justifikatzen hastea». Telebista publikoa «denona eta denontzat» dela azaldu du, eta interes publikoari erantzun behar diola: «EITBk konpromiso bat du bizikidetzarekin».

Gallastegik ez du zalantzarik EITBko langile batzordeek egin berri duten zentsura akusazio larrien inguruan: «Erreibindikatzeko eskubidea dute, baina bertsoa kentzeak ez ditu gizartearen zati baten eskubideak mugatu: ez dago zentsuratik EITBn». Gogora ekarri du EITBren Kontrol Batzordea badagoela Eusko Legebiltzarrean, eta «zentsura galarazteko» tresna dela hura: «Jarraipena egiten du batzorde horrek, eta alderdi guztiek osatua dago».

Andeka Larrea, Elkarrekin Podemos-IUk izendatu zuen kontseiluko kidea, ez dator bat PSE-EEk izendatutakoarekin. «Prebentziozko zentsura» da gertatutakoa, harentzat: «Artistak zer adierazi nahi zuen jakin gabe hartu dute erabakia». Zentsura mota guztiak dira kezkagarriak Larrearentzat. «Ezin dugu onartu zentsura, eta are gutxiago arlo artistikoan», esplikatu du. Aldekoaren azalpenek «kezkaturik» utzi dutela ere aitortu du. «Antza, bertsoa mingarria zelakoan erretiratzea erabaki zuen. Baina zergatik hasi dira orain prebentziozko zentsura egiten?». Larreak badaki Arzallusen sormena «gai jakin bati lotua» dela, «baina EITBko zuzendariak ezin du hori epaitu publikoki, gizarteak nola hartuko duen aurreikusita».

ETB1eko aurkezleak Euskadi Irratiko Faktoria saioan urriaren 16an egindako bertso musikatua, Ion Parot euskal presoaren egoeratik abiatua —32 urte egin ditu kartzelan, eta baldintzapean aske dago egun—, EITBko webgunetik kendu zuten. «Bertsoa kendu aurretik eztabaida bat eduki beharko genuen administrazio kontseiluan, lan hori hobeto aztertzeko», uste du Larreak.

Mintzeko helburua zegoen?

Izan ere, EITBren funtzioa da sormen lanak sustatzea, «ez badago mina egiteko helburu argirik» horien bidez. Arzallusek mintzeko asmoa izan zuen bertso musikatu horrekin? «Ez dut oso argi bertso hori inor mintzeko gai den; akaso biktimaren bat minduko zuen? Baliteke, baina ez dut garbi», dio Larreak.

Dena den, «prebentziozko zentsura egin izana da kritikagarria», haren ustez: «Artista bati aplikatu zaio zentsura, eta azken bolada honetan gehiegitan errepikatzen ari da hori. Hau ez da zentsuratzeko kasu argi bat. Ez bada lege bat urratzen duelako, indarkeria goratzen duelako, zentsura alde batera utzi behar da».