Josu Amezaga: «ETB1ek gaur egun duen arazo nagusia ETB2 da»
EITBk 30 urte bete berri duenean, «Jakin» aldizkariak euskal telebistagintzari eskaini dio aurtengo lehenengo zenbakia. Zenbaki bikoitza da, gainera, gai polemikoa izateaz gain -ETBko zuzendari nagusiaren aukeraketaren inguruko gorabeherak dira horren adierazle-, hiru hamarkadako ibilbidearen gainean unibertsitateko adituek egindako gogoetek hainbat arazo azaleratu dituztelako; hizkuntza bat=kate bat ekuazioak sortutako kalteak, eredua aldatzeko beharra...
Amaia EREÑAGA | DONOSTIA
EHUko Ikus-entzunezko Komunikazio eta Publizitate saileko irakasle talde bat gehi Mondragon Unibertsitateko HUHEZI Fakultateko beste irakasle bat -Jon Sarasua- elkartu ditu bere orrialdeetan «Jakin» aldizkariak aurtengo lehenengo zenbakian; oraingoan osatu dutena berezia da gainera, aukeratutako gaiak eraginda akaso, zenbaki bikoitza osatu dutelako 2013ko lehenengo bi zenbakiekin bakarra eginez -bihilabetakaria da «Jakin»-. Joan Mari Torrealdaik gidatzen duen erreferentzialtasun handiko aldizkari beterano honek -1956an argitaratu zen lehen aldiz- euskara eta kulturaren gaineko eztabaida intelektuala eragitea du helburu.
«Hamarkada hauetan Euskal Herriko baldintza sozial, politiko eta kulturalak sakon aldatu direla eta aldatzen ari direla aintzat hartuz -esan zuen Torrealdaik-, telebistaren eta euskararen arteko harremanari orain arte aplikatu zaizkion eredu, politika eta estrategiak berrikusteko eta zuzentzeko premiari buruzko eztabaida sustatu nahi dugu».
Eredua berraztertzeko beharra agerian gelditzen da Josu Amezaga unibertsitateko irakasleak plazaratu duen hausnarketan. Hasteko, Europako beste hizkuntza gutxituenetako telebistei begiratua emanez, gurearekin zerikusi handiagoa izan dezaketen hiru kasuetan fokatu du bere analisia; hots, Eskoziako BBC Alba telebista -gaelikoz emititzen duen telebista, 2008an abian jarri zena-, Galeseko S4C kate digitala -galesez emititzen duena- eta Finlandiako Yle Fem kanala -suediera hiztunentzat-. Hizkuntza gutxituak populazio handietara iristeko erronkari heltzeko teknologia berriez baliatzen dira eta, bitxia bada ere, hemen ez baita halakorik egiten, azpitituluen gisako baliabideak erabiltzen dituzte. Batzuek, Yle Femekin gertatzen den bezala, emaitza ezin hobeak lortu dituzte; batez besteko %1,6ko pantaila kuotara iristen da, eta zenbait programatan ikusleen %20 ez dira suedira hiztunak, finlandiera hiztunak baizik.
Hemen, aldiz, 1992an finkatu zen eredu duala -ETB1, euskara suspertzeko; ETB2, gaztelaniaz, integrazio politikorako baliabide bezala- hiru hamarkadaren buruan agortutzat eman daiteke, eta areago, kaltegarria izatera ere iritsi omen da hein batean, Amezagaren esanetan.
Kalteak eta adibideak
«ETB1ek gaur egun duen arazo nagusia ETB2 da. Esaldia metaforatzat har daiteke, zeren esan nahi dudana zera da, ereduan dagoela arazoa. «Hizkuntza bat = kanal bat» ekuazioa berrikusi beharrean dago edo gutxienez berplanteatu», azaldu zuen. Gaztelaniazko telebista pisu handia eta proiekzio soziala irabazi duen heinean, euskarazko telebistari espazioa kentzen joan zaio. «Euskara tradizioaren eta umeen hizkuntza gisa agertzen da; gaztelera, berriz, gaurkotasunezko politikagintza, aisia eta kanpoko fikzioarena». Ez dago, gainera, zubirik bi hizkuntzen artean. «El conquistador del fin del mundo»-ko 2012ko edizioa adibidetzat har daiteke: lehiaketako aurkezlea, kapitain guztiak eta lehiakideen erdia inguru euskaldunak ziren, baina programa osoa gaztelaniaz eskaini zen. Beste adibide bat, ETB2n eskaini berri den «Zorion perfektua» filmak ez zuen euskal audiorik izan, nahiz eta jatorrizko bertsioa euskaraz izan. Lurreko Telebista Digitalak jatorrizko bertsioak entzuteko aukera ematen du.
Azken hamarkadetan egoera soziolinguistikoak eta, oro har, munduak teknologiek jasandako aldaketa izugarriak kontuan izan behar direlakoan dago Amezaga. Eta irtenbidea? «Irtenbidea, eredu duala gainditu, eta eginkizun biak -euskara eta integrazioa- batera eramatea».
El primer número de este año de la revista «Jakin», dedicado en gran parte al análisis de nuestro panorama televisivo y audiovisual, pone sobre la mesa muchos asuntos pendientes y flancos a tratar. El profesor de la UPV Ramón Zallo replantea, por ejemplo, aquel proyecto que no salió adelante en el Gobierno Ibarretxe para la creación de un consejo y una ley audiovisual, cuya finalidad sería la de regular el panorama audiovisual en general y, en particular, fijar cuáles son las funciones de EITB. Por cierto, que Zallo plantea un consejo de administración de EITB sin perfil político y con muchos mayores poderes que el actual, cuyas decisiones no son vinculantes para la dirección general.
Se habla de la necesidad también de un Contrato Programa, fórmula que, sin embargo, ahora desaparece y que el también profesor de la UPV Patxi Azpillaga recalcó ayer que resulta necesaria para la estabilidad del sector audiovisual, sector en el que ha centrado su análisis. Las razones: que EITB no cuente con una financiación pública atada para tres años afecta a sus contratos -a la baja, se supone- con las productoras, para las que el ente es su principal y único cliente.
Por su parte, Bea Narbaiza y Maite Berriozabal, también profesoras del departamento de Comunicación Audiovisual y Publicidad de la UPV, se han centrado en las televisiones locales. Existen nada menos que 60 canales, algunos con la programación íntegra en euskara y otros no. Lo cierto es que el panorama es muy fragmentado, la sintomatología distinta y resulta poco controlado, extremo en el que las dos profesoras inciden. «Hay que darle otra vuelta y, si se quiere, se puede hacer un seguimiento de las cadenas locales, porque es sencillo de hacer». A.E.
BERRIA: Telebistagintzari buruzko eztabaida JAKINen
Telebistagintzari buruzko eztabaida pizteko, adituak bildu ditu 'Jakin'-ek
Azken 30 urteetako ibilbidearen azterketa eta etorkizunera begirako gogoetak kaleratu ditu aldizkariak
ADRIAN GARCIA DONOSTIA
Josu Amezaga, Bea Narbaiza eta Patxi Azpillaga, Jakin-en zenbaki bikoitzaren aurkezpenean. / GARI GARAIALDE / ARG. PRESS
Telebista eta, oro har, komunikabideen gaia gertutik jarraitu dute Jakin aldizkarian. EITB sortu zutenetik 30 urte igaro dira, eta zenbaki berezia kaleratu du orain aldizkariak, euskal telebistagintza gai nagusitzat harturik. Zortzi adituk, gehientsuenak unibertsitate eremukoak, landu dituzte bertan aztertzen diren gaiak. Euskal telebistagintzaren azken 30 urteetako gainbegiratua eta etorkizuneko erronkei buruzko gogoeta egiten dute sei ataletan, gaiaren inguruko eztabaida gizartean pizteko xedez.
Josu Amezaga EHUko irakasleak Euskal Telebistaren azken 30 urteetako balantzea egin du. Europako beste hizkuntza gutxituetan aritzen diren telebistak hartu ditu abiapuntu horretarako. «Telebista horietan hizkuntza gutxitua hitz egiten ez duen populazioarengana nola hurbiltzen diren aztertu dut», azaldu du Amezagak. Kasu horietan guztietan, dagokion hizkuntza gutxituan ematen dituzte saioak, baina teknologia —azpidatziak, emankizun elebidunak— baliatzen dute gainontzekoengana hurbiltzeko. «Baina zentroa hizkuntza gutxitua da».
EITBko kasua bestelakoa da: bi helburu nagusirekin jaio zen; batetik, euskara normaltzeko tresna gisa; eta bestetik, garai hartan eratzen ari zen erakunde politikoa sendotzeko. 1986an gaztelaniazko katea sortzeko erabakia mugarria izan zen telebistaren bilakaeran. Hortik aurrera, ETB1 erabili zuten euskara sustatzeko, eta gaztelaniazko katea jende ororengana iritsi eta komunitate politikoa indartzeko. Eredu bikoitz horrek ekarritako ondorioen analisia egiten du Amezagak: «Bigarren helburu politiko hori nagusitu egin da, eta euskara suspertzearen helburua bigarren maila batean geratu da. Euskarari kalte egin dio eredu horrek. Gauza garrantzitsuak gazteleraz ematen dira».
Ikus-entzunezko sektorea
ETBren azken 30 urteetako balantzeaz gain, beste hainbat gai ere jorratu dituzte zenbaki bikoitzean. Ramon Zallo EHUko irakasleak euskal komunikazio sistemaren arauketaren inguruko erronkei buruz idatzi du, eta komunikazioaren eta kulturaren erronka nagusiak deskribatu ditu.
Patxi Azpillaga EHUko irakasleak ikus-entzunezko industriaren gaiari heldu dio. Industriaren hastapenak azaldu ditu; azken hamarkadan jarri du arreta, eta telebistarako eta zinemarako ekoizpena bereizi.
Azken hamarkadako aldaketek sektorea egonkortu dutela dio: «Euskal Telebista zinema ekoizpenean parte hartzea giltzarria izan da bertako zinemagintza egonkortzeko eta euskarazkoa egiten hasteko».
Ikus-entzunezko enpresak, ordea, ez dira gai izan kanpoko merkatuetan sartzeko, eta ETB dute bezero ia bakarra. «EITBko murrizketek modu garrantzitsuan eragingo dute sektorean, eta baldintzak txartzeko tentazioa egon daiteke», azaldu du Azpillagak.
Jon Sarasua Mondragon Unibertsitateko irakasleak euskarazko komunikazio esparrua deritzona antolatzearen garrantziaz idatzi du. Euskarazko telebistari buruzko politika publikoak eta estrategia sozialak berritzeko premiatik abiatuta, gogoetarako gaiak aurkeztu ditu.
Arkaitz Martinez de Albeniz Aztikerreko ikerleak eta Edorta Arana EHUko irakasleak euskal hedabide publikoen albistegiak aztertu dituzte, gaietan, subjektuetan eta, oro har, erreferentziatzat hartzen dituzten eremu geopolitikoak ardatz hartuta.
Azkenik, Bea Narbaiza eta Maite Berriozabal EHUko irakasleek tokiko telebisten gaia aztertu dute. Telebista horiek eginiko ibilbidea, eta sektoreak izan dituen arauketa eta euskarari eskainitako lekua aztertu dute lanean. Horrez gain, astebetez tokiko telebista guztien jarraipena egitea posible dela erakutsi dute.
http://paperekoa.berria.info/agenda/2013-03-20/028/002/telebistagintzari_buruzko_eztabaida_pizteko_adituak_bildu_ditu_jakin_ek.htm