ETBk erabaki du ez duela gehiago emitituko astero literaturari eskaintzen zion Sautrela programa. Saioaren zuzendari ohiak, Beñat Sarasolak, esplikatu du zer proposatu zitzaion telebistako zuzendaritzari, programak martxan jarraitzeko.
“Azken-azken erabakiaren berri xeherik ez dut”, azaldu du Sarasolak eta gehitu du gai honi buruz esateko dauzkanak maila pertsonalekoak direla, “baina iazko denboraldia nola joan zen jakiteak argi pixka bat emango duelakoan nago”.
2016ko irailean hartu zuen Sautrela aurkezteko eta zuzentzeko ardura, Hasier Etxeberriak programa utzi behar izan zuenean. “Kontua da erredaktorerik ez zutela kontratatu, eta beraz, halako programa bat egiteko baldintza minimoetatik behera, erredaktorerik gabe alegia, egin genuela lan urte osoan”.
"Ze funtzio betetzen dute zabor-saio diruz ongi hornituek ETBn? Euskararen
normalizazioa? Sarri 'rating'-ean 1era
ozta-ozta iristen direla?"
Programaren historian bi erredaktorerekin edo bakarrarekin egin izan da lan, “baina erredaktorerik gabe iaz bakarrik”, Sarasolak nabarmendu duenez. “Urte osoan ibili ginen erredaktore bat lortzeko ahaleginetan baina alferrik. Gauzak horrela, proposamen bat egin genion zuzendaritzari taldea pixka bat handitu eta Sautrela berri bat (formatu ezberdinekoa) egiteko. Zuzendaritzak ez zuen proposamena onartu eta denboraldi honetan iaz bezala jarraitzeko apustua egin zuen”.
Baldintza horiek ikusirik, Sarasolak saioa gidatzen ez jarraitzeko erabakia hartu zuen eta hortik aurrera hartu diren erabakien berririk ez duela dio. “Baina udako oporren aurretik niri esan zidaten Sautrelak jarraitu, jarraituko zuela”.
Horren ordez, ETBk iragarri du Ahoz Aho saioan liburuei eskainitako tarte bat izango dela hemendik aurrera. “Aitzakia traza” hartzen dio Sarasolak: “Ahoz Ahon ere lan ederra egin zuten iaz (eta Azpimarran lehenago), eta literatur edukiak landu izan dituzte Sautrela egonda ere. Alde horretatik, ez da ezer berezirik gehitu”.
Saioa bertan behera geratu den honetan, bere ustez ETBn zer funtzio bete izan duen galdetuta, Sarasolak erantzun du “pixka bat gogaituta” dagoela halako galderak erantzuteaz. “Zinikoen aurrean gauza agerikoak esplikatzen (kulturaren dohainak eta abar) ikusten dut nire burua behin eta berriz, eta nekatu ere egiten naiz beti rol hori hartzeaz. Behingoagatik neroni izango naiz ziniko: ze funtzio betetzen dute zabor-saio diruz ongi hornituek? Euskararen normalizazioa? Sarri rating-ean 1era ozta-ozta iristen direla?”.
B.Sarasola: «Sautrela aingura bat izan da literatur ekosisteman»
Beñat Sarasola. 'Sautrela' saioaren azken zuzendari eta aurkezlea
«'Sautrela' aingura bat izan da literatur ekosisteman»
Sautrela zer izan da euskal komunitatearentzat? ?
Telebistaren bilakaera ikusita, oasi txiki bat izan da Sautrela. Ez agian hainbeste sortu zen garaian, baina bai ETBk azken urteetan izan duen bilakaera ikusita...
Kultur edukiak dituzten saioak apenas izan direlako?
Bai, hori da. Kultur edukiak dituzten saioak gero eta gutxiago direlako, gero eta baliabide gutxiagorekin eginak, gainera. Horrez gain, oasi txiki bat zen, bere erritmo pausatuagatik, tonu lasaiarengatik; gaur egun, zaila da estilo horretako saio bat ikustea telebistan.
Zer izan da idazle eta literaturazaleentzat?
Nik uste dut izan duen jarraikortasunak erreferentzialtasun bat eman diola. Nik neuk gogoratzen dut idazten hasi nintzenean eta literatur munduan sartzen hasi nintzenean galtzen ez nituen programa horietako bat zela. Orduan bazeuden BERRIAko kultura atala eta iruzkinak, bazeuden Argia-ko elkarrizketak eta iruzkinak. Baina literatur ekosisteman aingura garrantzitsua izan da Sautrela.
Euskal idazle guztiak agian ez, baina ia guztiak igaro dira bertatik, eta baita kanpoko ahots interesgarri ugari ere...
Bai, oso gogoan ditut bai bertako eta bai kanpokoei egindako elkarrizketak. Eta nabarmenduko nuke, halaber, estetikoki oso programa landua izan dela. Ez daukat batere arazorik aitortzeko azken urteetan horrek beherantz egin duela, ia ezinbestean, baliabide kontuengatik. Arlo estetikoa asko zaintzen zuen, eta horrekin lotuta irakurketak, erreportajeak, mahai-inguruak...
ETBk adierazi dio BERRIAri ziklo bat amaitu dela, eta ez duela baztertzen aurrerago literaturarekin lotutako beste saio bat egotea. Literatur saio bat behar du telebista publiko batek?
Bai, behar du. Baina ez literatur saio bat bakarrik. Iaz Sautrela-ren zuzendaritza hartu nuenean, gauza bera esan nuen. Niri erabat harrigarria egiten zait nola den posible urteetan ez egotea zinemari buruzko taxuzko saio bat, edo musikari buruzko bat. Hau da, ez da literatura bakarrik, ez dezagun korporatibismoa landu. Batzuetan, iruditzen zait ETB ez dela jabetzen musika interesatzen zaion jendea badagoela, zinema interesatzen zaion jendea badagoela, eta horiei ere zerbitzu publiko bat eman behar zaiela; nire ustez, mota horretako saioak ezinbestekoak dira.
Zuri zeuri zer eman dizu Sautrela-k?
Niretzat zoragarria izan zen Hasier Etxeberriarekin lan egitea, askatasun eta konfiantza handia eman baitzidan. Oso gustura egon nintzen lanean Sautrela-n. Azken etapan, zuzendari eta aurkezle modura, esperientzia gazi-gozoa izan zen, ordea. Argia-n egin zidaten elkarrizketan azaldu bezala, oso baliabide eskasekin lan egin baikenuen. Nekosoa izan zen. Bizirik irautea izan zen helburua. Lantaldeak eta nik bagenituen ideia batzuk saioari buelta bat emateko; uste dut saioak behar zuela beste buelta bat, aldaketa batzuk, berrikuntza batzuk. Ilusio hori genuen, eta, nahiz eta guk proposatzen genituen aldaketak begi onez ikusten zituzten, ETBk beti esaten zigun dirurik ez zegoela. Eskatzen genuena erredaktore bat izatea zen, ez askoz gehiago...
Literatur sistema bertatik bertara ezagutzeko parada izan duzu.
Niretzat oso inportantea izan da Sautrela alde horretatik ere. Nire belaunaldiko beste zenbait bezala, unibertsitatearen esparrutik nator. Sautrela sekulako eskola izan da niretzat. Hankak lurrera jaitsi eta literatur sisteman bertan lan egitea ahalbidetu dit, eta hor lortzen duzun jakintza ez duzu beste inon lortzen; harremana izan behar baituzu idazleekin, editoreekin... Sautrela talaia polita zen literatur sistema ikusteko, eta baita bertan lan egiteko ere.
2017-10-27 / Gorka Erostarbe
https://www.berria.eus/paperekoa/1857/027/001/2017-10-27/sautrela_aingur...
BERRIA: Ispilu bat gutxiago
Ez asaldura masiborik, ez kexa kolektiborik. Ez da halakorik izan BERRIAk duela hamar bat egun inguru jakinarazi zuenetik ETBk programaziotik kenduko zuela Sautrela literatur saioa. Horrek berak neurtu eta defini dezake kultura sorkuntzak oro har, eta literaturak kasu jakin honetan, egungo gizartean duen itzalaren tamaina. Sare sozialetan egindako ohartarazpen, kexa eta pena aitortza bakan batzuk baino ez. Baina literatur munduan eragin du kezka. Eta eragin du Sautrela galtzearekin euskal literaturak erakusleiho erreferentzial bat galdu duelako, eta halako talaia bat berreskuratuko duen ala ez ikusteko geratu delako.
Azken urteetan Sautrela-k arazoak izan zituen aurrera egiteko, finantzaketa lortzeko. 2012. urtean, programaziotik kendu zuten; urte eta erdi pasatu ostean, berpiztu egin zuten. Hasieratik ordura arte saioaren zuzendari eta aurkezle izan zen Hasier Etxeberria zena (1957-2017), eta orduan ere eginahal guztiak egin zituen saioa egin zedin. 2013ko urriaren 5ean, berriro ekin zioten. Rodriguezek 2006ko martxoaren 31tik 2008ko azaroaren 11ra egin zuen lan Sautrela-n. «Kinka larrian» ezagutu izan du beti saioa. «Beti egon da Damoklesen ezpataren pean; nire aurretik eta ondoren ere hala egin zen lan. Gogoan dut Hasier Etxeberria denboraldia hasi aurretik jartzen zela gurekin harremanetan esanez ez zekiela aterako ote zen... eta berdin amaitzen zen denboraldia, esanez, agian, huraxe izan zela azkena».
2000. urtean sortu zenetik, kultuzko produktu bilakatu zen Sautrela, eta kultuzko izateak berekin dakartzan bi adierak bete zituen: bazuen jarraitzaile saldotxo fidel eta finkoa, produktua erreferentzia ezinbestekotzat zuena; eta, era berean, jarraitzaile saldo hori ez zen sekula masiboa izan.
Sautrela «harribitxia» zen Jasone Osoro Euskal Idazleen Elkarteko egungo lehendakariarentzat: «Produktu eskisitoa, zaindua, landua; ikus-entzuteko formatu baterako egina zen neurrian, estetikari garrantzia ematen ziona, eta, literatura sorkuntzari buruzkoa zen heinean, ikuspegi horri ere berebiziko garrantzia ematen ziona. Sautrela ikustea eta entzutea plazera zen. Euskarazko letren munduan ari direnentzako eskaparatea, eta literaturazaleentzako erreferentzia».
Rodriguezek bat egiten du Osororen ikuspegiarekin. Harentzat,«ispilu txiki bat» izan da Sautrela. «Geure burua ikusteko. Ez hainbeste polit edo zatar geunden, baizik eta hor geundela, existitu egiten ginela ziurtatzeko. Prestigiotxo bat ematen du, eta badakigu zein garrantzitsua den hori normaldu nahi den hizkuntzaz edo kulturaz hitz egiten dugunean. Hil ala bizikoa».
Ikus-entzule kopuru mugatua izanagatik, hil edo bizikoa da, hortaz, euskal komunitatearentzat, literatur saio bat ez ezik, kultura sorkuntzari buruzko saioak ere izatea telebista publikoan. Simone de Beauvoirrek emakumeaz esaten zuen hura aldatuko luke audientziaren eremura Rodriguezek: «Oso share txikia zuela diotenei esango nieke audientzia ez dela jaiotzen, bilakatu egiten dela». Frantziako eredua ondo ezagutzen du Rodriguezek, eta hangoa dakar gogora: «Frantziako Estatuan, liburu industria omen da kultur industria garrantzitsuena, baita zinemaren aurretik ere. Hori ez da bakarrik idazle onak dituztelako eta argitaratzen dituztelako. Lan bat dago liburuak arlo guztietan txertatzeko, etenik gabea, sistematikoa, ez bakarrik hezkuntzan, baita telebistan ere... Lan hori epe ertain eta luzerako da, ez biharamuneko audientziei menpe egindakoa».
«Edertasun eskubidea»
Bere txikian, Sautrela iritsi da euskal literaturazalearengana, iritsi da idazleengana, eta literaturaren ekosistema osatzen duten eragileengana ere bai. Eta hutsuneak min egiten die. Honela mintzo da Gorka Arrese, Susa argitaletxeko editorea: « Lotsagarria da literaturak eta musikak programa serioak eta garatuak ez izatea Euskal Telebistan». Kontua ez luke Sautrela-ra edo literatur saioetara mugatuko, ordea: «Sakonagoa da auzia: zer arraio gertatzen da arduragabekeria nazional honekin! XXI. mendean gaude, gure kulturaren eta sorkuntzaren maila inoizko ederrena da... baina telebista publikoak bizkarra ematen dio ». Arresek «hamabi orduko» programazioa eskainiko lioke egunero kulturari: «Musika eta literatura, baina baita antzerkia, zinema, bertsolaritza, artea, ilustrazioa eta diseinua ere, noski. Euskal Telebistak eskubide osoa dauka eder agertzeko munduaren aurrean, eta edertasunez jantzitako telebista ikusteko eskubidea daukagu guk, baina ukatu egiten dizkigute bi aukera horiek, ez baitute arretarik kulturaren eta edertasunaren alde».
Rodriguezek ere balio estrategiko publikoaren parametrotik egin du analisia: «Analfabetismo kulturala bultzatzen ari dira, arrakasta handiz, gainera. Erakunde publikoek ardura bat dute hor; ezin dute alfabetatze kulturala etxekoen edo norbanakoen esku bakarrik utzi; horrek jatorrian dauden ezberdintasunak mantentzea lekarke, eta kontrakoa bilatu behar lukete: jatorrian dauden ezberdintasunak samurtu, eta aukera berdintasuna eskaini herritar orori; telebista ezinbesteko arma da hori lortzeko; nolako telebista, halako ikuslea eta, ondorioz, halako herritarra».
Osorok eman du errematea aurrera begirako proiekzio desirazkoa eginez. EIEko lehendakariaren ustez, Sautrela-k «informatu eta hezi» egiten zuen: «Arazoa entretenimendua bada, agian formatu berria da pentsatu behar dena. Sautrela eraberritua aurkeztu zioten EITBko zuzendaritzari Beñat Sarasolak [azken zuzendari eta aurkezlea] eta bere lan taldeak. Pentsatu nahi dut euskal literaturak epe laburrean izango duela saio propiorik telebista publikoan, Sautrela bezala edo beste izen formatu batekin».
2017-10-27 / Gorka Erostarbe
https://www.berria.eus/paperekoa/1837/026/001/2017-10-27/ispilu_bat_gutx...